W poprzednim tekście „Gdy jedzenie przestaje być tylko źródłem życiodajnej energii…” nakreśliłam problematykę zaburzonego odżywiania w dzisiejszym świecie, gdy dostęp do różnorodnych pokarmów jest praktycznie nieograniczony. Dziś chciałabym dokonać wprowadzenia do tematyki zaburzeń odżywiania. Zaburzone odżywianie w dobie nieograniczonego dostępu do jedzenia jest niezwykle powszechne dlatego poświęcę tej tematyce jeszcze klika teksów ale puki, co chciałabym zacząć od najtrudniejszych i niosących ze sobą największe zagrożenie - zaburzeń odżywiania w kontekście poważnej choroby.

Pod pojęciem zaburzeń odżywiania kryje się kilka jednostek chorobowych. Wydaje się czasem, że skrajnie różnych ale zawsze tematem przewodnim jest jedzenie i przyjmowanie pokarmów. Kiedy mówimy o zaburzeniach odżywiania najczęściej pojawiają się skojarzenia z jednych z trzech zaburzeń wchodzących w skład „triady” zaburzeń odżywiania: anoreksja, bulimia i kompulsywne objadanie się. Mało kto ma świadomość, że to nie jedyne zaburzenia odżywiania, a co więcej lista różnych odmian tych zaburzeń ciągle się rozrasta i niestety prawdopodobnie ten proces będzie trwał nadal.

Dla lepszego rozróżnienia naukowcy dokonali podziału na dwie podgrupy: zaburzenia odżywiania specyficzne i niespecyficzne. Do specyficznych zaliczono te o najbardziej wyraźnych cechach – anoreksja (jadłowstręt psychiczny) i bulimia (żarłoczność psychiczna). Natomiast do niespecyficznych, czyli takich, które kryteria diagnostyczne mogą nie być aż tak wyraźne i jednoznaczne pozostałe zaburzenia odżywiania. Do niespecyficznych zaliczamy przede wszystkim: zespół gwałtownego objadania się (popularnie zwane kompulsywnym objadaniem się), ortoreksję, pregoreksję, bigoreksję, anarchię żywieniową, pica, syndrom jedzenia nocnego, a także co wydaje się być kontrowersyjne otyłość.

Jak to się dzieje, że u danej osoby pojawi się objawy? Czy są jakieś warunki, które mogą przyczynić się do rozwoju choroby? Powyższe dwa pytania pojawiają się najczęściej zarówno u osób chorujących, u rodziny i bliskich osób chorych jak u osób chcących bliżej zrozumieć temat zaburzeń odżywiania. Przyczyn zaburzeń odżywiania tak naprawdę jest bardzo wiele. Mówi się o modelu czynników biologiczno-psychologiczno-społecznym. Trudno jest jednoznacznie stwierdzić, który czynnik ma największe znaczenie a co więcej u każdej osoby chorej można dostrzec różną etiologię powstawania zaburzenia. Powszechnie uznaje się, że zaburzenia odżywiania pojawiają się w związku z nieprawidłowo przeprowadzoną dietą odchudzającą, co jednak nie oddaje w pełni  przyczynowości choroby. Niejednokrotnie wśród osób trafiających do mojego gabinetu znajdują się osoby, które chorują a nie podjęły klasycznej próby diety odchudzającej. Do przyczyn, które często podaje się jako stanowiące ryzyko zalicza się: presję społeczną związana z kultem szczupłej sylwetki, potrzebę kontroli nad własnym życie, dysfunkcję w relacjach rodzinnych, depresję, lęk przed dorosłością, cechy fizyczne (przede wszystkim funkcjonowanie układu nerwowego) i inne.

W leczeniu zaburzeń odżywiania najskuteczniejsze jest podejście holistyczne, czyli obejmujące zarówno ciało jak i umysł. Najogólniej ujmując najszybsze i najtrwalsze efekty uzyskuje się, gdy podczas procesu leczenia współpracuje ze sobą kliku specjalistów z różnych dziedzin np., dietetyk, psycholog bądź psychoterapeuta, lekarz psychiatra. Temat leczenia rozwinę dokładniej w odniesieniu już do konkretnych zaburzeń odżywiania, gdyż przy różnych typach kładzie się większy nacisk na ciało a w innych na umysł.

Wszystkie rodzaje zaburzeń odżywiania, które pojawiły się w dzisiejszym tekście omówię bliżej po kolei w osobnych artykułach.  Dzięki takiemu potraktowaniu każdego tematu z osobna dokładniej możliwe będzie być może dokonanie autoanalizy czy czasem poruszane watki nie będą dotyczyły również Was.

Na koniec umieszczam dwa kwestionariusze służące do autodiagnozy i pokazujących czy problem zaburzeń odżywiania może dotyczyć Ciebie bądź bliskiej Ci osoby. Oczywiście testy te nie zastąpią wizyty i prawdziwej diagnozy u specjalisty w leczeniu zaburzeń odżywiania.

Przesiewowa metoda diagnozy zaburzeń odżywiania się, czyli SCOFF. ​

1. Czy prowokujesz wymioty, kiedy jesteś nadmiernie pełna lub wydaje ci się, że za dużo zjadłaś? (TAK/NIE)
2. Czy martwisz się, że straciłaś kontrolę nad swoim jedzeniem​? (TAK/NIE)
3. Czy nie miałaś przynajmniej jednej miesiączki w ciągu ostatnich 3 miesięcy? ​(TAK/NIE)
4. Czy sądzisz, że jesteś gruba, pomimo tego, że inni mówią, że jesteś za chuda? ​(TAK/NIE)
5. Czy mogłabyś powiedzieć, że jedzenie zdominowało twoje życie? ​(TAK/NIE)

Już jedna odpowiedź pozytywna może świadczyć o zagrożeniu jednym z zaburzeń odżywiania się. ​

 ​

Test  Zaburzeń Odżywiania.

1. Czy mało i niechętnie jesz ?
2. Czy rezygnujesz ze śniadań bądź regularnie opuszczasz obiady ?
3. Czy wyrzucasz jedzenie w ukryciu przed rodzicami, znajomymi ?
4. Czy niepokoisz się na myśl, że będziesz musiał coś zjeść ?
5. Czy opóźniasz posiłki do czasu, aż wszyscy opuszczą kuchnię ?
6. Czy Twoje życie kręci się jedynie wokół jednego tematu, a mianowicie kalorii ?
7. Czy wszystko, co zjesz, przeliczasz na kalorie ?
8. Czy odczuwasz wyrzuty sumienia na myśl o "nadprogramowych" posiłkach ?
9. Czy uważasz, że pokarm Cię zanieczyszcza ?
10. Czy przygotowujesz domownikom wymyślne potrawy, których potem nawet nie spróbujesz ?
11. Czy masz duże wahania nastrojów ?
12. Czy nie nachodzę Cię czasem myśli samobójcze ?
13. Czy czujesz obrzydzenie do siebie i swego ciała ?
14. Czy nie tracisz wyraźnie na wadze ?
15. Czy używasz dużo środków przeczyszczających ?
16. Czy czasem objadasz się ogromną ilością pokarmu ?
17. Czy potem nie zmuszasz się do wymiotów.
18. Czy nie boisz się panicznie, że możesz przytyć ?
19. Czy wciąż wydaje Ci się, że jesteś za gruby/a ?
20. Czy czujesz się osamotniony/a, nikomu nie potrzebny/a ​

Jeżeli na większość tych pytań odpowiedziałeś/łać twierdząco, powinieneś/powinnaś skontaktować się lekarzem, powiedzieć o tym komuś ze znajomych, gdyż Twoje podejście do spraw związanych z jedzeniem jest niepokojące.

Przygotowała: mgr Dominika Kulasza

psycholog, specjalista psychodietetyki, psychoterapeuta